Το Ανθρωπολογικό και Λαογραφικό Μουσείο του Δήμου Πτολεμαϊδας  Λειτουργεί από το 1997 και σ’ αυτό μπορεί κανείς να βρει συγκεντρωμένο κατά θέματα το  Παλαιοντολογικό, ιστορικό, λαογραφικό και εθνολογικό υλικό της περιοχής όπου εκτίθενται τοπικές  ενδυμασίες, παλιά γεωργικά εργαλεία, οικιακά σκεύη αλλά και προϊστορικά εργαλεία, οστά μαμούθ,  χαυλιόδοντες από ελεφαντοειδή, απολιθώματα εντόμων, φυτών και κοχυλιών που αποδεικνύουν ότι η  περιοχή ήταν κάποτε καλυμμένη από θάλασσα. Οι ηλικίες των απολιθωμάτων είναι από ένα έως τρία  εκατομμύρια χρόνια.Ακόμη λειτουργεί πινακοθήκη στο Μουσείο με έργα πολλών γνωστών ζωγράφων.  Εκκλησίες Από τις παλαιότερες εκκλησίες της Πτολεμαΐδας είναι αυτές της Αγίας  Τριάδας, που είναι και ο Μητροπολιτικός ναός της πόλης, του Αϊ-Γιάννη, του  Αγίου Στεφάνου, Αγίας Σκέπης και των Αγίων Νεομαρτύρων.  Πνευματικό Κέντρο Το Πνευματικό Κέντρο όπου παρουσιάζονται όλες οι θεατρικές και μουσικές εκδηλώσεις και μέσα σ’  αυτό γίνονται διάφορα σεμινάρια και ομιλίες. Ο πίσω χώρος του κτιρίου φιλοξενεί εκθέσεις  ζωγραφικής, αγιογραφίας ή γλυπτών.  Δημοτική Βιβλιοθήκη Η Δημοτική Βιβλιοθήκη στεγάζεται στο κτίριο του παλιού Δημαρχείου. Στο  ισόγειο υπάρχουν τα παιδικά βιβλία ενώ στον όροφο σε μια αίθουσα  λειτουργεί βιβλιοθήκη των επιστημονικών βιβλίων και οι υπόλοιπες τρεις  φιλοξενούν κατά καιρούς διάφορες εκθέσεις.    Υδραγωγείο Ολοκληρώθηκαν οι εργασίες κατασκευής του το 1928από τότε υπηρεσία "τεχνικός εποικισμός Δυτικής  Μακεδονίας". Το υδραγωγείο εξυπηρετούσε τις ανάγκες της τότε κωμόποληςτων Καλαϊρίων με μια  μόνο γεώτρηση και μέχρι το 1992 χρησιμοποιείτο ως ενδιάμεσο αντλιοστάσιο. Μία δεύτερη γεώτρηση  έγινε το 1943-44 στην Αγία Σκέπη και χρησιμοποιείτο μέχρι το 1984.    Το κτίριο του υδραγωγείου Πτολεμαΐδας είναι σήμερα ένα από τα δυο  διατηρητέα κτίρια της πόλης (το δεύτερο βρίσκεται στην είσοδο της πόλης  από Κοζάνη απέναντι από το ΚΕ.ΠΕ.)  Το τμήμα του υδραγωγείου που έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον είναι το σχήμα του  στο τοίχο προςτον δρόμο. Το 1927 πυρπολήθηκαν άγνωστο πως τα γραφεία Διευθύνσεως Δυτ.  Μακεδονίας και καταστράφηκαν όλα τα αρχεία μεταξύ των οποίων και τα στοιχεία διαχειρήσεως των  έργων γεώτρησης Πτολεμαΐδας. Μετά από πολυήμερη σκέψη ο κ. Βαμβακάς (Δ/ντής της Δ.Δ.Μ.)  σχεδίασε στο χαρτί την ακτινωτή εικόνα που αναφέρεται στους διάφορους τομείς έργων γενικότερα.  Οι τομείς ήταν :   • Το Μ για τις μεταφορές,   • το Π για τις προμήθειες,   • το Ε για τις εργολαβίες και • το Η για τα ημερομίσθια.  • Στο κέντρο το Υ για την λέξη Υδραγωγείο και   • γύρω της οι λέξεις Τεχνικός Εποικισμός Δ. Μακεδονίας.  Ο μακεδονικός τάφος στη Σπηλιά Σημαντικοί  αρχαιολογικοί χώροι είναι των Πύργων, Εμπορίου-Αναρράχης, Περδίκκα,  Μαυροπηγής, Ποντοκώμης, Καρυοχωρίου, Αγίου Χριστοφόρου, Ερμακιάς, Ανατολικού, Σπηλιάς, οι  προϊστορικοί οικισμοί νότια της λεκάνης της Πτολεμαϊδας.    Ο μακεδονικός τάφος που αποκαλύφτηκε σε αγροτική περιοχή  της κοινότητας  Σπηλιάς, 25χλμ. Περίπου  της Πτολεμαϊδας, είναι  το πρώτο μνημείο του είδους που ανασκάπτεται συστηματικά στο  χώρο της Άνω Μακεδονίας. Είναι διθάλαμος με διαστάσεις στο  εσωτερικό πλάτος 3,36 συνολικό μήκος 6,52 και νεκρικού  θαλάμου 4012 μ. Έχει πρόσοψη δωρικού ρυθμού με τέσσερις  ημικίονες, που αποτελούν τα οικοδομικά στηρίγματα  του θριγκού  που φέρει οκτώ τρίγλυφα  και επτά μετώπες. Ανάμεσα στους  δωρικούς ημικίονες υπάρχουν ανάγλυφες ασπίδες με γραπτή  διακόσμηση. Ο τάφος διαταράχθηκε από σύγχρονους  λαθρανασκαφείς που τον εντόπισαν. Στο νεκρικό θάλαμο υπήρχε  χτιστή κλίνη και τράπεζα. Η κατασκευή του τοποθετείται στο δεύτερο τέταρτο του δεύτερου π.Χ.  αιώνα και η χρήση του για επτά ή οκτώ νεκρούς φτάνει μέχρι το τελευταίο τέταρτο του πρώτου αιώνα.  Τα κτερίσματα ήταν πολυπληθή: πήλινα αγγεία και ειδώλια γυναικείων μορφών, χάλκινες και σιδερένιες  στλεγγίδες, τρία χάλκινα νομίσματα.  Αξίζει να επισκεφθεί κανείς..... Το ναό του Αγίου Νικολάου στον Kόμανο που χτίστηκε το 1858 και διατηρεί σε άριστη μορφή το  εσωτερικό του, που είναι κατάγραφο, ακόμη και στα κιονόκρανα, με ωραιότατες τοιχογραφίες του  τελευταίου τετάρτου του 19ου αιώνα. Οι Πύργοι είναι η παλαιά Κατράνιτσα. Σήμερα πρόκειται για τρεις χωριστούς οικισμούς σε μήκος 2 χλμ. Ο Ασπροπόταμος διασχίζει την κοιλάδα τους δημιουργώντας  πολύ όμορφες φυσικές εικόνες. Η περιοχή είναι κατοικημένη από τα προϊστορικά χρόνια, ενώ στα  ιστορικά χρόνια ανήκει στο διαμέρισμα της Εορδαίας ως ένας ακμαίος οικισμός-πόλη. Υπάρχουν ίχνη  ισχυρής ακρόπολης και φρουρίου που ονομαζόταν και "Κάστρο της Αννίτσας". Από την παραφθορά της  ονομασίας προέκυψε το όνομα Κατράνιτσα.  Στους Πύργους βρίσκονται επίσης δύο μονότοξα πέτρινα γεφύρια, του Κάστρου και του Σάρδημου.  Στους πρόποδες του Ασκίου, από την πλευρά της Εορδαίας, περνάτε από το Εμπόριο. Διαθέστε χρόνο  για μια βόλτα στο Καστανόδασος. Αιωνόβια δένδρα με τεράστιους κορμούς, κοίλους στο εσωτερικό  τους, γίνονται κρυψώνες για τις χελώνες που μάλλον δείχνουν να "ευδοκιμούν" στην περιοχή.  Στο Εμπόριο διοργανώνεται κάθε χρόνο, το μήνα Ιούνιο, η Γιορτή του Κερασιού. Η διαδρομή από το Εμπόριο μέχρι τη Βλάστη, μέσα από πυκνά δάση φυλλοβόλων στην ανάβαση και  αειθαλών στην κατάβαση, προσφέρει την ευκαιρία στους πιο τολμηρούς να ψάξουν για τα πατήματα από  τις αρκούδες που ζουν ακόμα στην περιοχή. Σχεδόν στην κορυφογραμμή του όρους Ασκίου υπάρχει το  "καταφύγιο των “Βλαστιωτών", ένας πρόσφατα  ανακαινισμένος σύγχρονος ξενώνας που λειτουργεί  όλο το χρόνο και προσφέρει συναρπαστική θέα.  Η Βλάστη είναι ένα γραφικό χωριό μέσα σε αλπικό  τοπίο, που οι κάτοικοί του ασχολούνται ακόμα με  την κτηνοτροφία. Όπως συμβαίνει συνήθως με αυτά  τα χωριά, το χειμώνα οι περισσότεροι κάτοικοι τον  περνούν στις πόλεις.    Όταν όμως έρχεται το καλοκαίρι, το χωριό γεμίζει  ζωή και αναβιώνουν οι παραδόσεις, τα ήθη και τα  έθιμα. Αναζητήστε τα τοπικά τυροκομεία και μην  παραλείψετε να δοκιμάσετε και το ντόπιο μανούρι.  Το πρότυπο εκτροφείο άγριων θηραμάτων. Ο “μεγάλος λόφος” που βρίσκεται στο Μεσόβουνο του Δήμου Βερμίου. Το εκτροφείο βρίσκεται στους  πρόποδες του Βερμίου σε υψόμετρο 1000 περίπου και η έκταση του είναι στα 800 στρέμματα. Από την  Πτολεμαιδα απέχει 21χλμ και από την Έδεσσα 34χλμ. Βρίσκεται στο Δημοτικό διαμέρισμα Μεσοβούνου   του Δήμου Βερμίου. Το εκτροφείο-ζωολογικό πάρκο διαθέτει 150 ελάφια, 100 αγριοπρόβατα, 150  αγριογούρουνα, 10 πέρδικες, 50 κότες , 10 πόνυ, 5 λάμα. 4 γαϊδουράκια και 200 λαγούς.    3ο Γυμνάσιο 2011